Η Αιώνια Επιστροφή του Nietzsche ως διανοητικό πείραμα
«Το πιο βαρύ βάρος.
Κι αν μια μέρα ή μια νύχτα, ερχόταν ένας δαίμονας και γλιστρούσε μέσα στην υπέρτατη μοναξιά σου και σού λεγε: «Αυτή τη ζωή, όπως την έζησες και την ζεις ως τα τώρα, πρέπει να την ξαναρχίσεις από την αρχή, και να την ξαναρχίζεις αδιάκοπα, χωρίς τίποτα το καινούργιο, αντίθετα, μάλιστα! Ο παραμικρός πόνος, η παραμικρή ευχαρίστηση, η παραμικρή σκέψη, ο παραμικρός στεναγμός, όλα όσα ένιωσες στη ζωή σου θα ξανάρθουν, κάθε τι το άρρητα μεγάλο και το άρρητα μικρό που έχει μέσα της, όλα θα ξανάρθουν, και θα ξανάρθουν με την ίδια σειρά, με την ίδια ανελέητη διαδοχή…. κι αυτή η αράχνη θα ξανάρθει, κι αυτό το σεληνόφωτο ανάμεσα στα δέντρα, κι αυτή η στιγμή, κι εγώ ο ίδιος! Η αιώνια κλεψύδρα της ζωής θα ξαναγυρίζει ακατάπαυστα, κι εσύ μαζί της, απειροελάχιστη σκόνη των σκονών!»… Δεν θα ‘πεφτες κατάχαμα, δεν θα ‘τριζες τα δόντια σου και δεν θα καταριώσουν αυτό το δαίμονα; Εκτός πια, αν έχεις ζήσει κάποια θαυμαστή στιγμή, οπότε θα του απαντούσες: «Είσαι θεός˙ ποτές μου δεν άκουσα τόσο θείο λόγο!» Κι αν σου γινόταν έμμονη αυτή η σκέψη, ίσως θα σε μεταμόρφωνε, κι ίσως και να σ’ εκμηδένιζε˙ και θ’ αναρωτιόσουν για το κάθε τι: «Το θέλεις αυτό; το ξαναθέλεις; Mια φορά; Πάντα; Επ’ άπειρον;» Κι αυτό το ερώτημα θα βάραινε επάνω σου με αποφασιστικό και τρομερό βάρος! Ή πάλι, Αχ πόσο θάπρεπε ν’ αγαπάς τον εαυτό σου και τη ζωή, ώστε να μην ποθείς πια τίποτ’ άλλο απ’ αυτή την υπέρτατη κι αιώνια διαβεβαίωση!» (GS 341).
H έννοια της «αιώνιας επανάληψης» του Nietzsche εμφανίζεται για πρώτη φορά στην “Χαρούμενης Επιστήμη” . Ο Nietzsche μελέτησε συστηματικά την φυσική επιστήμη της εποχής του, προκειμένου οι φιλοσοφικές του ιδέες να έχουν επιστημονικό υπόβαθρο. Κατ' αυτόν τον τρόπο διατύπωσε την αιώνια επιστροφή ως μια κοσμολογική υπόθεση για τη φύση του Σύμπαντος, η οποία σε αυτή τη βάση, στερείται αποδείξεως και είναι αμφισβητήσιμη. Δεν είναι όμως καθόλου αμφισβητήσιμη η φιλοσοφική και θεραπευτική της αξία.
Ο Yalom (2001) στο μυθιστόρημα του «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» παρουσιάζει την ιδέα της αιώνιας επιστροφής ως αφυπνιστική παρέμβαση μέσα σε μια θεραπευτική σχέση. Μας καλεί μέσα από τα λόγια του Nietzsche, ως ήρωα του βιβλίου, να χρησιμοποιήσουμε την αιώνια επιστροφή σαν ένα διανοητικό πείραμα προκειμένου να αντιληφθούμε τις ψυχολογικές συνέπειές του με σκοπό να πορευτούμε ως προς μια ζωή που για μας αξίζει να τη ζούμε, πράγμα που αποτελεί τη σπουδαιότερη επιβεβαίωση της ελευθερίας μας ως άτομα και βρίσκεται στην δυνατότητά μας να επιλέγουμε πώς θα ζούμε τη ζωή μας και πορεύεται πάντα μαζί με την ευθύνη που έχουμε απέναντι στις επιλογές και τις αποφάσεις μας.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Meakin, P. (2014). Generating a meaningful existence: A Nietzschean based interpretation. Pathways to philosophy. Retrieved from http://www.philosophypathways.com/index.html
Yalom, I. (2001). Όταν έκλαψε ο Νίτσε. Αθήνα: Εκδόσεις Άγρα.
Nietzsche, Friedrich. The Gay Science. Trans. Walter Kaufmann. New York: Vintage Books, 1974.